برچسب: پهلوی و فساد اقتصادی

محمدرضا پهلوی به خانواده‌اش اجازه سوءاستفاده از بیت‌المال را می‌داد. شاپور علیرضا در قاچاق مواد مخدر دست داشت. فرح در امور فرهنگی و اقتصادی دخالت کرده و با قیمت‌گذاری‌های نجومی، اختلاس می‌کرد. شهناز نیز از بیت‌المال برداشت‌های کلان داشت

گزارش‌های سیا از فساد فرزندان رضا پهلوی پرده برمی‌دارد. پسرانش صنعت حمل و نقل را با اولویت دادن به کامیون بر راه‌آهن، برای منافع شخصی کنترل می‌کردند و مانع توسعه خطوط ریلی می‌شدند. دخترش نیز در تصمیم‌گیری‌های صنعتی کشور نفوذ داشت. این فسادها باعث اتلاف منابع و نیروی انسانی می‌شد

پس از تبعید رضا شاه، محمدرضا پهلوی ابتدا املاک غصب‌شده توسط پدرش (حدود ۲۰۰۰ آبادی) را به مجلس شورای ملی سپرد تا به صاحبان اصلی بازگردانده شوند. اما سپس این املاک را پس گرفت و با تأسیس «بنیاد پهلوی»، آن‌ها و سایر اموال نامشروع پدرش را رسماً متعلق به خانواده‌ی خود کرد. این بنیاد با عنوان «خیریّه» در اقتصاد کشور نفوذ یافت و به ابزاری برای پاداش دادن به حامیان حکومت تبدیل شد. تا سال ۱۳۵۶، بنیاد پهلوی مالک سهام ۲۰۷ شرکت در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله معدن، سیمان، بانک، بیمه، هتل، فلزات، کشت و صنعت و ساختمان بود.

آرتور چستر میلسپو در کتاب «آمریکایی‌ها در ایران» می‌نویسد شاه با اقدامات مشکوک و پرهزینه، ثروت کلانی اندوخت. بخش بزرگی از زمین‌های مازندران را تصاحب کرد و حساب‌های شخصی‌اش بیش از ۲۰ میلیون دلار بود. او بودجه‌های عمومی را با بودجه‌های خصوصی مخلوط می‌کرد و از مالیات‌های اضافی، حق‌السهم نفت، تورم و انحصارات، درآمد شخصی به دست می‌آورد.

رابرت گراهام در کتاب ایران؛ سراب قدرت می‌نویسد که رضاشاه علی‌رغم ظاهر حکومت مدرن، فردی خودکامه و بی‌رحم بود و بخش عمده‌ای از ثروتش را از طریق رشوه، خرید ارزان، غصب و به‌ویژه تصاحب زمین‌ها به دست آورد.

پیتر آوری در کتاب ایران مدرن بیان می‌کند که اصلاحات رضاشاه زمینه‌ساز پیدایش گروهی طماع شد که منابع عمومی را به سود شخصی منحرف می‌کردند. خود شاه با طمع‌ورزی به زمین و ثروت، الگوی این رفتار شد و فساد از رأس حکومت به پایین سرایت کرد؛ به‌گونه‌ای که حتی در صورت اتهام به فساد، نزدیکان او به‌راحتی از قانون می‌گریختند و معیارهای اخلاقی به سخره گرفته می‌شد.

رضا شاه با تصاحب اجباری زمین‌های روحانیون و مالکان بزرگ، خانواده‌اش را به یکی از بزرگ‌ترین زمین‌داران کشور تبدیل کرد، بی‌آنکه اصلاحات کشاورزی مؤثری انجام دهد؛ نتیجه این شد که تولید و معیشت روستاییان تغییر نکرد و صنعتی‌شدن کشور به تعویق افتاد.

سر ریدر بولارد می‌نویسد که برخی نارضایتی‌ها از رضا شاه ناشی از خِست‌های جزئی او بود؛ مانند استفاده از آب باغ‌های مردم برای کاخ‌ها یا خرید باغ شهرداری تهران برای ساخت هتل شخصی.

محمد قلی مجد در مورد فساد مالی در دوره رضا شاه، می‌گوید: در ایران فساد مالی به حدی رایج و نهادینه شده که بسیاری از مقامات برای جبران حقوق ناکافی به آن متوسل می‌شوند؛ بدترین شکل آن، برداشت از حقوق سربازان و افراد کم‌درآمد است.