دسته‌بندی: خاطره

این خاطره نشان می‌دهد که نام‌های اهل‌بیت نه‌تنها با فرهنگ ایرانی بیگانه نیستند، بلکه بخشی از هویت تاریخی این سرزمین‌اند. مرزهای جغرافیایی ساخته دست ظالمان‌اند و انتخاب نام اهل‌بیت تضادی با ایرانی‌بودن ندارد.

امام از تو اتاقشون آمدند بیرون گفتند مگر نگفتند بازی نکنید من گفتم آقا مادر اجازه داده تا گفتم مادر اجازه داده امام گفتن خب پس هیچ رفتن داخل

مرحوم حاج‌سیداحمد خمینی از قول امام خمینی (ره) نقل می‌کند که در مسیر مدرسه فیضیه متوجه بحث‌های گسترده درباره کتاب «اسرار هزارساله» شد. این موضوع باعث شد امام تصمیم بگیرند درس‌های اخلاق را رها کنند و به مدت حدود یک ماه تا چهل روز تمام وقت خود را صرف نگارش کتاب «کشف الاسرار» کنند، که پاسخی به کتاب «اسرار هزارساله» حکمی‌زاده بود. این کتاب در سال ۱۳۳۲ نوشته شد و امام خواستند نامشان در پشت آن ذکر نشود تا کتاب به عنوان پاسخ رسمی حوزه‌های علمیه شناخته شود. برای مدتی طولانی، نویسنده واقعی این اثر ناشناخته باقی ماند.

حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی در خاطرات خود نقل می‌کند که از حضرت آیت‌الله العظمی بهاءالدینی درباره خاطرات جوانی امام خمینی(ره) پرسیده است. ایشان بیان داشتند که در دوران حکومت رضاخان، زمانی که در مدرسه فیضیه حضور داشتند، مأموری وارد مدرسه شد و به مقدسات اهانت کرد. امام خمینی(ره) که در آن زمان کمتر از بیست و پنج سال داشتند، با شجاعت و غیرت دینی به مقابله برخاست و سیلی محکمی به صورت آن مأمور زد، به گونه‌ای که موجب حیرت حاضران گردید. این حادثه نمادی از ایستادگی و صلابت امام در دفاع از ارزش‌های دینی است.

همهٔ کارها در کشور بر محور ریا و تظاهر می‌چرخد و افراد کوته فکر در پی منفعت‌طلبی‌اند. من خود را هم‌ردیف کارکنان شاه و جزو همان طبقهٔ فاسد می‌دانم. این طبقهٔ حاکم، طماع و بی‌حدوحصر، مانند لاشخور به دنبال بهره‌برداری از موقعیت‌هاست و هر روز برای جلب منفعت به سراغ من می‌آیند. این دیدارها خسته‌کننده و جانکاه است. طبقهٔ حاکمه فاسد و پلید است، انسان را تحمیق می‌کند و عمر او را بیهوده در دسیسه‌ها و پستی‌های خود هدر می‌دهد.»

شهردار از نخستین ساعات وقوع سانحه فرودگاه حضور فعال داشت و عملکرد قابل‌توجهی از خود نشان داد. با وجود تلاش دولت برای تغییر او، اجازه داده نشد، چرا که فردی درستکار و پرکار است. با این حال، مشکل اصلی فساد گسترده دستگاه شهرداری است که مانع انجام امور بدون واسطه می‌شود و تاکنون تلاش‌های شهردار برای اصلاح این ساختار محدود بوده است.

در ۱۹ آذر ۱۳۵۳ درباره روحیۀ مردم و رجال سیاسی بحث شد. گفته شد که رجال کوتاه‌فکر و منفعت‌طلب‌اند و مسائل مملکتی را صرفاً از دیدگاه شخصی می‌بینند. شاه هم تأیید کرد و گفت: متأسفانه آدم نداریم. سپس به خاطره‌نویسی شاه فقید اشاره شد که خود را “سرپوشی طلایی بر ظرفی آلوده” توصیف کرده بود؛ تعبیری که ناظر به فساد هیئت حاکمه بود. شاه با خنده پذیرفت که این برداشت چندان بی‌راه نیست.»

شاهنشاه در شام ۱۵ شهریور ۱۳۴۸،بر اساس گزارش بانک مرکزی، از رشد اقتصادی ۲۲ درصدی در سه‌ماهه اول سال خبر دادند. اسدالله علم  با صراحت این گزارش را دروغ خواند و گفت آن را باور ندارد. این پاسخ صریح که در حضور دیگران بیان شد، موجب ناخشنودی شاه شد. راوی متوجه جسارت خود شد، اما اذعان کرد که علاقه شدید شاه به پیشرفت، باعث پذیرش گزارشات غیرواقعی و در نتیجه بروز مشکلات مالی برای کشور می‌شد

این یادداشت‌ها گفت‌وگوهای انتقادی اسدالله علم با محمدرضا شاه پهلوی را در بازه‌زمانی ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۴ ثبت کرده است. محور اصلی این گفت‌وگوها، هشدار درباره مشکلات ساختاری مدیریت اقتصادی کشور است.

علم به شاهنشاه هشدار می‌دهد که:·
· دستگاه‌های دولتی به دلیل منافع شخصی، اطلاعات صحیح را به عرض نمی‌رسانند.
· حل مشکلات اقتصادی (مانند قیمت گندم یا مدیریت کارخانه) با “امریه” و دستور مستقیم ممکن نیست و نیاز به مطالعه و کارشناسی دارد.
· شاهنشاه به مشاوران مستقلی خارج از ساختار دولت نیاز دارد تا واقعیت‌ها را بدون حب و بغض به ایشان گزارش کنند.

در برابر این انتقادات، واکنش شاه معمولاً دفاع از گزارشات ، رد کردن پیشنهادها و در نهایت ناخشنودی از صراحت علم بود. این مطالب نشان می‌دهد که چگونه عدم پذیرش انتقادات و اتکا به اطلاعات نادرست به بروز مشکلات مالی و مدیریتی در کشور منجر می‌شد.

این متن بخش‌هایی از خاطرات اسدالله علم را نشان می‌دهد که نحوه تعامل و تصمیم‌گیری‌های محمدرضا شاه را در مسائل مختلف داخلی و خارجی روایت می‌کند.

· شاه با قاطعیت و گاهی با عجله و دادن ضرب‌الاجل‌های کوتاه (مثلاً ۴۸ ساعته برای دستگیری در بلوچستان) دستور می‌دهد.
· در موضوعاتی مانند ساخت بیمارستان شیعیان لبنان، شاه بر تصمیم‌گیری فوری تأکید دارد و از تأخیر خشمگین می‌شود.
· شاهنشاه حتی در تشکیل دولت جدید (کابینه هویدا) مستقیم دخالت می‌کند و با وجود پیش‌بینی‌های تغییر، به دلیل تحمیل شدن وزرا از سوی اطرافیان، به طور کامل با Cabinet قبلی موافقت می‌کند.
· در مسائل بین‌المللی مانند قرارداد هیرمند با افغانستان، شاه شرط تعهد کتبی پادشاه افغانستان را می‌گذارد.
· همچنین، رفتار شاه گاهی همراه با شکاکیت شدید و گاهی با ساده‌لوحی توصیف شده، مانند پرونده سپهبد بختیار که به تیرگی روابط ایران و لبنان انجامید.

اسدالله علم در خاطرات خود به انتقاد از حکومت فردی و غیرمنطقی محمدرضا شاه و همچنین فاصله عمیق بین هیئت حاکمه و مردم ایران میپردازد.

در جلسه‌ای امام همراه با عده‌ای از روحانیت و طلاب حضور داشتند. امام نزدیک سماور نشسته بود. شخصی سخنی را بر زبان راند که مشعر

آیت‌اللّه خمینی در اواخر جنگ و دوران موشک‌باران تهران، هیچ تغییری در برنامه روزانه یا محل اقامت خود نداد و حتی از پناهگاه استفاده نکرد. پزشکان او تأیید کرده‌اند که ضربان قلب و فشار خونش حتی در زمان حملات نیز ثابت بوده است. این رفتار نشان‌دهنده آرامش و عدم ترس ایشان در شرایط بحرانی بود

به او خبر دادند که فلان عالم در فلان شهر کشور پشت سرش بدگویی کرده است. او گفت: «خوب بدگویی کرده باشد! مگر من کیستم

باوجود ادعای «تمدن بزرگ»، کشور با مشکلات اساسی معیشتی و خدماتی روبه‌رو بوده است. قطعی برق، گرانی و کمبود نان، قند، شکر و گوشت، ضعف در توزیع گندم، وضعیت وخیم روستاها در آب و برق، و تصمیمات نادرست اقتصادی بارها موجب نارضایتی مردم شده است. سوءمدیریت، بی‌برنامگی و بی‌توجهی شاه و دولت به مشکلات روزمره، فاصله عمیق میان تبلیغات رسمی و واقعیت زندگی مردم را آشکار می‌سازد.

اسدالله علم درخاطرات خود مینویسد: «سه‌شنبه ۱۸ آذر ۱۳۴۸: ناهار مهمان والاحضرت اشرف بودم، با رؤسا و مسئولین و وزرا که شاید فکری برای تهیۀ

اسدالله علم درخاطرات خود مینویسد: «سه‌شنبه ۲۲ فروردین ۱۳۵۱: شب، اطّبایی[۱] که چشم خانم عَلَم و علیاحضرت، ملکۀ پهلوی، را عمل کرده‌اند، مهمان من بودند.

اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: «چهارشنبه ۲ مرداد ۱۳۵۶: … به سرِ مبارک شاهنشاه بزرگم قسم می‌خورم که وقتی تلویزیون فرانسه را که غلام

اسدالله علم درخاطرات خود مینویسد: «چهارشنبه ۱۹ شهریور ۱۳۵۴: دیشب [هوشنگ انصاری]، وزیر اقتصاد [و دارایی]، پیش من بود. شرح عجیبی از عدم هماهنگی دستگاه‌های

اسدالله علم درخاطرات خود مینویسد: «شنبه ۴ بهمن ۱۳۵۴: … بعد عرض کردم آیا شاهنشاه وضع روشنی از اوضاع اقتصادی کشور به دست دارند؟ فرمودند:

اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: «پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۳۵۲: . .. صبح شرفیاب شدم… به عرض رساندم باید از طرف دفتر مخصوص به دولت

اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: پنج شنبه ۸شهریور۱۳۵۲: صحبت کم‌گندمی پیش آمد. خیلی خیلی با ملایمت به رئیس دولت، هویدا، فرمودند راستی در این

اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: «چهارشنبه ۸ دی ۱۳۵۵: صبح شرفیاب شدم و شاهنشاه را بسیار عصبانی و برافروخته یافتم. گرچه معمول ندارم که

  اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: «سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۳۵۱: … یک نفری دیشب دو ساعت شرفیابی داشته، پیش من آمد. راست یا دروغ،

اسدالله علم درخاطرات خودمینویسد: «یکشنبه ۴ اسفند ۱۳۵۳: ترتیب سفر پاکستان و الجزایر و ملتزمین رکاب. عرض کردم باید در الجزایر هیئت مطلعی مرکب از

اسدالله علم در خاطرات خود مینویسد: «یکشنبه ۱۸ خرداد ۱۳۵۴: رئیس دانشگاه تهران، [هوشنگ نهاوندی]، کاغذی به من نوشته بود که چون استادان شکایت کمیِ

اسدالله علم درخاطرات خود مینویسد: «یکشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۴۸: … برف عجیبی که چند روز پیش آمده است، راه هراز- مازندران را بند آورده و

در اوج جنگ ایران و عراق، زمانی که به آیت‌الله خمینی خبر دادند شیخ علی تهرانی در رادیو بغداد به او اهانت می‌کند، ایشان در پاسخ گفتند که اتفاقاً چند روز پیش به یاد او بوده و برایش دعا کرده‌اند. این واکنش نشان‌دهنده گذشت و بزرگواری آیت‌الله خمینی حتی نسبت به دشمنانش بود.

آیت‌الله خمینی با شبهات مارکسیستی از طریق درک مستقیم آنها مقابله می‌کردند، بر استفاده از منابع اسلامی در محتوای فرهنگی تأکید داشتند و با نگارش “کشف‌الاسرار” از اسلام در برابر توهین‌ها دفاع نمودند

آیت‌الله خمینی غرق در مطالعه بود و در اتاقش پشت انبوه کتاب‌ها یافت می‌شد. او با تبحّر زیاد، کتب تاریخی و داستان‌های سیاسی-اجتماعی معروف، مانند «نگاهی به تاریخ جهان» نهرو و «شوهر آهو خانم» را پیش از انقلاب مطالعه کرده بود. آمادگی برای نماز و تدریس، او را از غرق شدن در کتاب باز می‌داشت.

در نیمه‌شب، خبری مبنی بر بمباران تهران، از جمله جماران (محل اقامت آیت‌الله خمینی) در ساعت پنج صبح فردا، به اطلاع ایشان و پسرش احمد رسید. با وجود اطلاع‌رسانی احمد، آیت‌الله خمینی به این خبر اعتنایی نکرد و برنامه روزمره خود را پی گرفت.

گزارش‌های تاریخی، از جمله گزارش سیا، شاهدی بر عقده خودبزرگ‌بینی محمدرضا پهلوی هستند. وی با نادیده گرفتن مبانی اقتصادی و منطق، دستور به ادغام کارخانه‌ها برای منافع بلژیکی‌ها داد و تنها به “امر من” اکتفا کرد. تکبر او در تغییر و طولانی‌تر کردن القاب خود، از “آریامهر” تا “اعلی‌حضرت همایون محمّدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه‌ ایران” آشکار است. او حتی از به کار رفتن لقب “شخص اول” برای خود به شدت ناراحت شد. پهلوی مناسبت‌های تقویم را نیز به خود و خانواده‌اش نسبت داد و جشن‌های اجباری در مناسبت‌های تولد، نجات از ترور، و کودتا ترتیب داد، که این امر اوج خودبزرگ‌بینی و تلاش برای اسطوره‌سازی از خود و خاندانش را نشان می‌دهد

در سال‌های پیش از انقلاب، هنگام تدریس در مسجد سلماسی قم، که اجازه نمی‌داد شاگردان پشت سرش راه بروند و خودش ترجیح می‌داد پشت آن‌ها برود؛و زمان بازگشت از تبعید در بهمن ۱۳۵۷، که هرگونه استقبال تشریفاتی را رد کرد و گفت: «من یک طلبه‌ام که برمی‌گردم؛ می‌خواهم در میان امت باشم، ولو پای‌مال شوم

مدیریت اقتصادی،امام خمینی به گونه ای بود که با اتکا به درآمد ارثیه‌ای زمینی، زندگی خود را اداره می‌کرده و تا زمان رسیدن به جایگاه مرجعیت، از منابع مالی مذهبی (سهم امام) استفاده نکرده است

محمدرضا پهلوی به شدت مخالف هرگونه اعتراض و انتقاد بود و با منتقدان خود، از جمله اعضای خانواده و نخست‌وزیر، برخورد می‌کرد. او حتی دستور قتل ناصر عامری، رئیس حزب مردم، را به دلیل پرسشی درباره تحصیل رایگان صادر کرد. در دوران حکومت او، سانسور مطبوعات و کنترل نامه‌های شخصی مردم رواج داشت و خود او نیز به آزادی اندیشه اعتقادی نداشت.

دانش‌آموزان نامه‌ای برای آیت‌الله خمینی نوشته و در آن، با الهام از متون دینی، قصد خود را برای نصیحت کردن ایشان بیان می‌کنند. با این حال، به دلیل جایگاه و تقوای آیت‌الله خمینی، خود را ناتوان از چنین کاری می‌دانند. آیت‌الله خمینی در پاسخ، ضمن ابراز لطف به نامه دانش‌آموزان، آرزو می‌کند که کاش آن‌ها او را نصیحت می‌کردند، چرا که خود را محتاج نصیحت می‌داند.

سیره آیت‌الله خمینی ، مبنی بر احترام به نظر کارشناسان، حتی در موارد اختلاف نظر، مثلا امام خمینی با انتخاب منتظری و نخست‌وزیری بازرگان مخالف بوده، اما نظر خبرگان را پذیرفته است. در مثالی دیگر، خمینی دستور داد تصاویر شهدا از بزرگراه تهران-قم که باعث حواس‌پرتی رانندگان می‌شد، جمع‌آوری شده و تنها با تأیید کارشناسان تصادفات در میادین شهر نصب شوند

خلاصه:

این متن به رفتار متواضعانه و مؤدبانه فردی (که با نام “بتول خانم” خطاب می‌شود) نسبت به کارگران خود اشاره دارد. او با لحنی مهربان احوالپرس کارگران بوده، با صدای بلند با آن‌ها صحبت نمی‌کرده و با احترام و اضافه کردن صفات نیکو به نامشان، با آن‌ها برخورد می‌کرده است. این رفتار نشان‌دهنده ادب او در مواجهه با زیردستان و همچنین مسئولین است.

این متن به مقایسه رفتار آیت‌الله خمینی با برخی دیگر از علما پس از فوت آیت‌الله بروجردی می‌پردازد. در حالی که سایر فقها و علما با برگزاری جلسات استفتاء، مرجعیت خود را پذیرفتند، آیت‌الله خمینی چنین نکرد. وقتی یکی از شاگردانش به او پیشنهاد برگزاری جلسات هفتگی مباحثه فقهی داد (با هدف تشکیل جلسه استفتاء)، آیت‌الله خمینی این پیشنهاد را رد کرد و در پاسخی قاطع، شاگرد خود را به تفکر درباره مرگ و معاد و مبارزه با نفس اماره دعوت کرد و اعلام نمود که نیازی به تشکیل جلسه استفتاء ندارد و در صورت لزوم، خود به سوالات پاسخ خواهد داد. متن تاکید می‌کند که این رفتار نشان‌دهنده اخلاص آیت‌الله خمینی و عدم تمایل او به خودنمایی نزد مردم بود.

آیت‌الله خمینی در سن هجده سالگی در حین سفر به اراک، شاهد رفتار نامناسب یک افسر با یک زن در اتوبوس بود. هنگام پیاده‌شدن در قهوه‌خانه، او کمربند افسر را گرفت و او را به پاسگاه برد و به او گفت: «تو افسر خائنی هستی!»

آیت‌الله خمینی در نامه‌ای از مسیر سفر حج (۱۳۱۲) به همسرش، عشق و دلتنگی عمیق خود را ابراز داشت و از زیبایی‌های بیروت نوشت و آرزوی حضور او را داشت. ایشان در عمل نیز نمونه‌ای از احترام، محبت و تعهد زناشویی بودند؛ هرگز با همسرشان تندی نمی‌کردند، در امور منزل دخالت نمی‌دادند و فرزندان را به رعایت حرمت مادرشان توصیه می‌کردند، گرچه همواره از خود در برابر همسرشان طلب رضایت داشتند

شدت پایبندی آیت‌الله خمینی به حفظ بیت‌المال را نشان می‌دهد. ایشان حتی اجازه استفاده شخصی از تلفن دولتی را نمی‌دادند و هزینه‌های خانواده خود را به دقت جداگانه محاسبه و از اموال شخصی تأمین می‌کردند. این رویکرد سخت‌گیرانه شامل تفکیک هزینه‌ها، حتی برای پسر خود، و مصرف بهینه و حساب‌شده از منابع عمومی در تمام سطوح بود

بنی‌صدر پیشنهاد نخست‌وزیری احمد خمینی را داد، اما آیت‌الله خمینی مخالفت کرد و گفت تمایلی ندارد افراد منسوب به او مسئولیت بگیرند و احمد به عنوان خدمتگزار ملت بهتر می‌تواند فعالیت کند

آیت‌الله خمینی در روز رأی‌گیری “جمهوری اسلامی”، با وجود ازدحام جمعیت، تنها یک بار رأی داد و از انداختن رأی مجدد برای ثبت تصاویر بهتر خودداری کرد تا به حق رأی مردم احترام بگذارد. او حتی با وجود اختلاف نظر در مورد انتخاب بنی‌صدر، به نتیجه نهایی انتخابات و انتخاب مردم احترام گذاشت و تنها در مواردی که با اسلام مغایرت داشت، نظر مخالف را اعمال می‌کرد

پیش از انقلاب، آیت‌الله خمینی برای مقابله با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، علمای قم را گرد هم آورد و نامه‌هایی به علمای شهرستان‌ها فرستاد. در تبعید پاریس نیز جلساتی با علاقه‌مندان به اسلام برگزار می‌کرد و به آگاهی‌بخشی آنان می‌پرداخت

آیت‌الله خمینی با پرهیز از تشریفات مرسوم، پذیرایی ساده‌ای از وزیر خارجه شوروی داشت و بر روی زمین می‌نشست. او تنها دو دست لباس داشت و هرگونه تجمل، حتی خرید میوه اضافه را رد می‌کرد. حتی هدیه خودرویی از آلمان را نیز نپذیرفت، چرا که شرط فروش آن را قبول نکرد و ترجیح داد پول آن به طلاب برسد

استقبال میلیونی مردم ایران از آیت‌الله خمینی در بدو ورود به تهران و همچنین تشییع باشکوه پیکر ایشان پس از درگذشت شان، نشان‌دهنده عشق و ارادت عمیق مردم به ایشان بود.

این متن به عدم سازش آیت‌الله خمینی با دشمنان، حتی در دوران تبعید، اشاره دارد. نمونه‌هایی از این عدم سازش شامل نپذیرفتن غذای نامناسب در تبعیدگاه ترکیه، رد قرآن ارسالی صدام در نجف، و برخورد تحقیرآمیز با مقامات عراقی در مجلس ختم آیت‌الله حکیم است. همچنین، آیت‌الله خمینی با رد ملاقات با شاپور بختیار تا زمانی که عنوان نخست‌وزیری را داشت، بر موضع قاطع خود تأکید کرد.

محمّدرضا پهلوی به قدری به متخصصان ایرانی بی‌اعتماد بود که برای معالجه دندان خود و همسرش به زوریخ سوئیس می‌رفت و حتی دندان‌ساز مخصوصش را از آن‌جا به ایران می‌آورد، گاهی فقط برای کشیدن یک دندان.