دسته‌بندی: محمد قلی مجد

ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن می‌دﻫﺪ از ۱۵۵ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻری ﮐﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﺣﻖ‌اﻻﻣﺘﯿﺎز ﻧﻔﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪ، ﺣﺪاﻗﻞ ۱۰۰ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر آن را رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ ﺟﯿﺐ زد.

در طول بیست سالی که رضاخان دیکتاتورِ ایران بود، نواحی وسیعی از کشور، شامل ۷۰۰۰ روستا، آبادی و مرتع، به ملک شخصی وی تبدیل شد.

محمد قلی مجد می‌گوید: رضا شاه بیش از ۲۰ میلیون پوند از ۳۱میلیون پوند درآمد نفت ایران را به سرقت برد و به حساب‌های شخصی خود در لندن واریز کرد؛ رقمی که در آن زمان می‌توانست ایران را مالک بخش بزرگی از سهام شرکت نفت ایران و انگلیس کند.

در فاصله ۱۳۰۶ تا ۱۳۲۰ شمسی، بخش عمده بودجه خرید تسلیحات و دو سوم درآمد نفت ایران به‌جای هزینه در ارتش و پروژه‌های عمومی، به حساب‌های شخصی رضا شاه در اروپا و آمریکا منتقل شد. این مبلغ حدود ۲۰ میلیون پوند (۱۰۰ میلیون دلار) بود که در زمان خود معادل کل ظرفیت اعتباری بانک واردات و صادرات آمریکا به شمار می‌رفت.

رضا شاه هنگام تبعید نزدیک به ۳۰ میلیون پوند در بانک‌های لندن داشت که در جنگ جهانی دوم توسط بریتانیا مسدود شد. پس از مرگ او در ۱۳۲۳ شمسی، این دارایی عظیم آزاد و به محمدرضا شاه منتقل شد.

محمد قلی مجد در مورد فساد مالی در دوره رضا شاه، می‌گوید: در ایران فساد مالی به حدی رایج و نهادینه شده که بسیاری از مقامات برای جبران حقوق ناکافی به آن متوسل می‌شوند؛ بدترین شکل آن، برداشت از حقوق سربازان و افراد کم‌درآمد است.

محمدقلی مجد در رضاشاه و بریتانیا به گزارشی از هارت اشاره می‌کند که طی گفت‌وگویی با غفارخان جلال، اوضاع اقتصادی ایران را «مدام وخیم‌تر» توصیف می‌کند. جلال می‌گوید خارجی‌ها شدت فلاکت تجار ایرانی را درک نمی‌کنند؛ تعداد زیادی از آن‌ها ورشکست شده‌اند و شمار بسیاری نیز در آستانۀ ورشکستگی قرار دارند.

محمدقلی مجد به نقل از دریفوس می‌نویسد سپرده نقدی رضاشاه در بانک ملی به ۶۸۰ میلیون ریال (۴۲/۵ میلیون دلار) می‌رسید. او با حرص بی‌پایان، علاوه بر تصاحب مازندران، در شهرهای مختلف زمین، هتل و کارخانه به دست آورد و املاک را با تهدید به قیمت ناچیز، گاه تنها یک‌صدم ارزش واقعی، از مالکان می‌گرفت.

محمدقلی مجد در کتاب رضاشاه و بریتانیا به نقل از گونتر می‌نویسد رضاشاه بزرگ‌ترین مالک آسیا (بعد از امپراتور ژاپن) بود و بخش عمده‌ای از املاک را با مصادره از مالکان پیشین به دست آورد. همچنین او در کنار سلطنت، به هتل‌داری نیز می‌پرداخت و اکثر هتل‌های شمال کشور، به‌ویژه کنار دریای خزر، شخصاً متعلق به او بودند.

رضاشاه هنگام کناره‌گیری در سال ۱۳۲۰، صدها میلیون ریال در بانک ملی و ده‌ها میلیون دلار در بانک‌های لندن، سوئیس و آمریکا اندوخته بود که همگی به فرزندانش رسید. این ثروت‌های کلان نشان می‌دهد تعبیرهایی چون «عصر طلایی» یا «رهبر کبیر» بیشتر ساخته‌وپرداخته تبلیغات بریتانیا بوده است.

در زمان استعفای رضاشاه در ۱۳۲۰ شمسی، او بیش از ۷۶۰ میلیون ریال در بانک ملی و مبالغ هنگفتی در بانک‌های خارجی از جمله لندن، سوئیس و نیویورک داشت. فرزندانش این دارایی‌ها را به ارث بردند و دارایی‌های او در آمریکا حدود ۱۸.۵ میلیون دلار برآورد می‌شود. این حجم ثروت نشان می‌دهد تعبیراتی مانند «عصر طلایی، رهبر کبیر، مصلح» بیشتر جنبه تبلیغاتی و افسانه‌ای داشته‌اند.

محمدقلی مجد در کتاب «رضاشاه و بریتانیا» با استناد به اسناد وزارت خارجۀ آمریکا می‌نویسد رضاخان پس از دستیابی به قدرت با پشتیبانی انگلیسی‌ها به ثروت‌اندوزی و اخاذی از ثروتمندان پرداخت و حتی درصدد اخاذی از احمدشاه نیز برآمد. طبق گزارش‌ها، سفر احمدشاه به اروپا در واقع به دلیل فشار مالی و امتناع او از پرداخت پول به وزیر جنگ بود.

محمدقلی مجد، می‌نویسد: هدف اصلی رضاشاه نه توسعه کشور، بلکه ایجاد یک امپراتوری شخصی بود؛ او با تصاحب گستردۀ زمین‌های زراعی و ساخت جاده‌ها و راه‌آهن در واقع شبکه‌ای برای اتصال املاک خود ایجاد کرد و در کنار آن دارایی طبقات مرفه را نیز به‌تدریج مصادره می‌کرد.

به‌گفتۀ محمدقلی مجد در کتاب «رضاشاه و بریتانیا»، تعلیق تبدیل پوند استرلینگ به طلا از سوی بریتانیا در سال ۱۹۳۱م باعث کاهش ارزش پوند و هرج‌ومرج مالی در ایران شد. تلگرام این خبر در کرمانشاه به رضاشاه رسید و او از شدت زیان شخصی و نه دولتی ــ شامل میلیون‌ها لیره و پوند ذخیره‌شده در خارج از کشور ــ از کوره دررفت و حتی به مشاوران و انگلیسی‌ها ناسزا گفت، زیرا در یک لحظه حدود ۳۰ درصد دارایی‌هایش از بین رفته بود.

به‌گفتۀ محمدقلی مجد در کتاب «رضاشاه و بریتانیا»، رضاشاه با تصاحب منطقۀ خزر و بجنورد عواید صادرات گندم، برنج، پنبه و دام به شوروی را مستقیماً به حساب‌های شخصی خود در نیویورک و بانک‌های سوئیس منتقل می‌کرد و به همین دلیل تا آخرین روزهای حکومتش برای تصرف زمین‌های مجاور شوروی تلاش می‌نمود.

در دوران قاجار و اوایل پهلوی، مستشاران آمریکایی (میلسپو) و سپس آلمانی، نقش کلیدی در نظام مالی و بانکی ایران ایفا کردند. رضا پهلوی به متخصصان داخلی اعتماد نداشت و ادارات و مراکز علمی را بر اساس الگوهای خارجی، به ویژه فرانسه و آلمان، سازماندهی کرد